Η σημαντικότερη λειτουργία των πνευμόνων είναι η μεταφορά του οξυγόνου στο αίμα από το περιβάλλον. Συχνά οι ασθενείς με ΧΑΠ εμφανίζουν μείωση στην αναπνευστική ικανότητα και σε πολλές περιπτώσεις η μείωση αυτή είναι τόσο έντονη που απαιτείται χορήγηση οξυγόνου για την κάλυψη των αναγκών του οργανισμού. Η συμπληρωματική χορήγηση οξυγόνου ονομάζεται οξυγονοθεραπεία. Το σώμα χρειάζεται οξυγόνο για όλες τις λειτουργίες που έχει να εκτελέσει όπως την πέψη των τροφών που καταναλώνουμε, τις καθημερινές μας δραστηριότητες και εργασίες και άλλα, έτσι λοιπόν σε κάθε περίπτωση όπου η παροχή του είναι περιορισμένη ο ιατρός συστήνει την συμπληρωματική οξυγονοθεραπεία και τη συνταγογραφεί στον ασθενή. Η οξυγονοθεραπεία έχει αποδειχτεί ότι βοηθάει το σώμα να καλύψει τις ανάγκες του σε οξυγόνο και παράλληλα κάνει τον ασθενή πιο δραστήριο. Ακόμη, έχει αποδείξει ότι σε μερικές περιπτώσεις οι ασθενείς που λάμβαναν οξυγόνο κατάφεραν να ζήσουν περισσότερο.
Πολλοί ασθενείς πιστεύουν ότι η οξυγονοθεραπεία θα τους περιορίσει καθηλώνοντας τους στο σπίτι. Θεωρούν ότι θα είναι απόλυτα εξαρτημένοι από αυτή και δεν θα μπορούν να ακολουθήσουν την καθημερινότητα τους. Στην πραγματικότητα όμως ο σκοπός της είναι τελείως διαφορετικός.
Υπάρχουν αρκετοί μέθοδοι χορήγησης της οξυγονοθεραπείας που, αντί να περιορίζουν την ανεξαρτησία του ασθενούς, τον ενισχύουν με ενέργεια και τον καθιστούν πιο ενεργό και ικανό στις απαιτήσεις της καθημερινότητας.
Οξυγονοθεραπεία στο χώρο του νοσοκομείου: Η ενδονοσοκομειακή χορήγηση οξυγόνου πραγματοποιείται μέσα από μεγάλες φιάλες οι οποίες περιέχουν 100% οξυγόνο και μπορούν να καλύψουν όλο το νοσοκομείο μέσω του ενιαίου αυτόνομου δίκτυού που υπάρχει σε κάθε ένα από αυτά και είναι φτιαγμένο αποκλείστηκα για αυτό. Η ροή του οξυγόνου από αυτό το δίκτυο μπορεί να φτάσει τα 14 με 15 λίτρα το λεπτό ή και παραπάνω, ενώ η ροή του οξυγόνου σε αυτές τις περιπτώσεις είναι συνεχής και όχι παλμική (παλμική ή διακεκομμένη ροή είναι η ροή που λειτουργεί συνδυαστικά με την αναπνοή του ασθενούς).
Θεραπεία με ρινική κάνουλα υψηλής ροής:
Η θεραπεία με ρινική κάνουλα υψηλής ροής (High-flow nasal cannula HFNC) είναι ένα σύστημα παροχής οξυγόνου ικανό να παρέχει έως και 100% υγροποιημένο και θερμαινόμενο οξυγόνο με ταχύτητα ροής έως και 60 λίτρα ανά λεπτό. Όλες οι ρυθμίσεις ελέγχονται ανεξάρτητα, επιτρέποντας μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στην παροχή συμπληρωματικού οξυγόνου καθώς και καλύτερα αποτελέσματα όταν χρησιμοποιείται. Η συγκεκριμένη μέθοδος οξυγονοθεραπείας είναι μια από τις πιο συχνά συνταγογραφούμενες παρεμβάσεις που χρησιμοποιούνται από τους κλινικούς ιατρούς όταν φροντίζουν υποξικούς ασθενείς σε οξεία κατάσταση.
Οξυγονοθεραπεία στο σπίτι:
-
Σταθεροί συμπυκνωτές οξυγόνου: Η χορήγηση οξυγόνου κατ’ οίκον συνήθως πραγματοποιείται πλέον με την χρήση σταθερών συμπυκνωτών οξυγόνου που βολεύουν ιδιαίτερα, καθώς δεν απαιτείται αναγόμωση φιαλών οξυγόνου όπως συνήθιζε να γίνεται στα προηγούμενα χρόνια. Οι συμπυκνωτές οξυγόνου είναι συσκευές που προορίζονται για ατομική χρήση, μεταφέρονται εύκολα (χαμηλό βάρος περίπου 10 με 12 κιλά), λειτουργούν με ρεύμα και είναι συμβατές με την απλή οικιακή πρίζα. Οι συμπυκνωτές οξυγόνου λειτουργούν συγκεντρώνοντας ατμοσφαιρικό αέρα από το δωμάτιο που βρίσκονται με συνήθη περιεκτικότητα σε οξυγόνο 21%, σε άζωτο 78% και 1% σε άλλα αέρια. Αφού γίνει η συγκέντρωση του απαιτούμενου αέρα ακολουθεί η συμπύκνωση του και έπειτα, ανάλογα πάντα με τις δυνατότητες της εκάστοτε συσκευής, η μετατροπή του σε 95-98% περιεκτικότητας οξυγόνο. Η ροή που μπορούν να επιτύχουν οι σταθεροί συμπυκνωτές κυμαίνεται από τα 5 λίτρα και σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να φτάσει και τα 10 λίτρα ανά λεπτό. Η ροή του οξυγόνου και σε αυτήν την περίπτωση είναι συνεχής και όχι παλμική (δηλαδή δεν υπάρχει συγχρονισμός με την εισπνευστική προσπάθεια του ασθενούς). Η συνιστάμενη χρονική διάρκεια χρήσης της συσκευής οξυγόνου είναι περίπου 15ώρες την ημέρα, φυσικά αυτό διαμορφώνεται ανάλογα με τις οδηγίες του ιατρού μας. Η σωστή εφαρμογή της οξυγονοθεραπείας πρέπει να τηρείται από τους ασθενής γιατί μπορεί να ενισχύσει τον οργανισμό, ιδιαίτερα κατά την ενέργεια ποικίλων καθημερινών δραστηριοτήτων όπου οι ανάγκες εντείνονται και ο οργανισμός εμφανίζει υποξυγοναίμια.
-
Φορητοί συμπυκνωτές οξυγόνου: Σε αυτήν την περίπτωση η χορήγηση οξυγόνου μπορεί να γίνει σε οποιοδήποτε σημείο μέσω συσκευής που λειτουργεί με μπαταρίες. Η διάρκεια ζωής της μπαταρίας είναι περίπου 2 με 3 ώρες και αυτό δίνει ανεξαρτησία στον ασθενή παρέχοντας δυνατότητα μετακίνησης και σε πιο απομακρυσμένες περιοχές. Οι περισσότεροι πυκνωτές αυτού του είδους είναι συμβατοί με την υποδοχή του αναπτήρα στο αυτοκίνητο παρέχοντας την δυνατότητα περαιτέρω μετακινήσεων ακόμη και την επιλογή των διακοπών για λίγες ημέρες, όπως αναφέραμε και στην ενότητα «ΧΑΠ και διακοπές». Η μέγιστη ροή του οξυγόνου που παρέχει κυμαίνεται περίπου στα 2 με 5 λίτρα το λεπτό και είναι παλμική. Σε αντίθεση με τις άλλες δύο μεθόδους δηλαδή, λειτουργεί συγχρονισμένη με την προσπάθεια αναπνοής του ασθενούς. Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα τους, πέρα από την αυτονομία, είναι το πολύ μικρό τους βάρος που δεν ξεπερνά τα 3 έως 5 κιλά.
Μερικές συμβουλές για την αγορά φορητού συμπυκνωτή οξυγόνου
– Προσέξτε τη χρονική διάρκεια λειτουργίας της συσκευής εκτός πρίζας (ελάχιστη και μέγιστη)
– Ελέγξτε τα μέγιστα λίτρα χορήγησης οξυγόνου ανά λεπτό σε συνεχή ροή (δεν είναι απαραίτητο να συγχρονίζεται η χορήγηση από το μηχάνημα με την δική σας εισπνοή). Κάντε το ίδιο και για την παλμική ροή όπου χρειάζεται συγχρονισμός της χορήγησης με την εισπνοή σας
– Βεβαιωθείτε ότι το βάρος του συμπυκνωτή είναι διαχειρίσιμο από εσάς
Τέλος, παρέχεται δωρεάν από τα επιμέρους ασφαλιστικά ταμεία κατ’ οίκον οξυγονοθεραπεία για όλους τους ασθενείς με ΧΑΠ που εμφανίζουν αναπνευστική ανεπάρκεια όπως αυτή ορίζεται παρακάτω.
-
Όταν PaO2 <= (μικρότερη ή ίση) από 55mmHg
ή/και SPO2 <= (μικρότερο ή ίσο) από 88% ανεξαρτήτου υπερκαπνίας επιβεβαιωμένη 2 φορές εντός διαστήματος 3 εβδομάδων
-
Όταν PaO2 εμφανίζεται μεταξύ 55-60 mmHg σε παρουσία πνευμονικής υπέρτασης, περιφερικών οιδημάτων ενδεικτικών συμφορητικής καρδιακής ανεπάρκειας ή πολυκυτταραιμίας (ΗΤ > 55%)
* Όπου PaO2 ορίζεται η μερική πίεση οξυγόνου στο αρτηριακό αίμα κατά την ανάλυση αερίων και όπου SPO2 ορίζεται ο κορεσμός της αιμοσφαιρίνης όπως αυτός εμφανίζεται σε ένα παλμικό οξύμετρο δακτύλου.
Σημείωση
Ο επανέλεγχος και η συστηματική επικοινωνία με τον ιατρό μας αποτελούν σημαντικές ενέργειες που καθορίζουν την πορεία της θεραπείας μας. Η χορήγηση οξυγονοθεραπείας σε έναν ασθενή δεν υποδηλώνει την εξακολουθητική χορήγηση της εφ’ όρου ζωής. Οφείλουμε να συμβουλευόμαστε τον πνευμονολόγο μας ξανά και ξανά, και όχι τους προμηθευτές που μας παρέχουν οξυγόνο, επιτρέποντάς του να πάρει τις τελικές αποφάσεις για την καλύτερη έκβαση της υγείας μας.
Πηγές
-
Mashad, A.G., Farrag, M., Ali, M. et al. Comparing the outcome of using high-flow nasal cannula oxygen therapy versus noninvasive ventilation for chronic obstructive pulmonary disease patients with acute hypercapnic respiratory failure. Egypt J Bronchol 18, 74 (2024). https://doi.org/10.1186/s43168-024-00326-6
-
Mohammad, R.SE., El-Sorougi, W.M., Mohamed, A.S.ED. et al. Role of oxygen and continuous positive airway pressure therapy in chronic obstructive pulmonary disease patients with nocturnal oxygen desaturation. Egypt J Bronchol 10, 266–273 (2016). https://doi.org/10.4103/1687-8426.193637
-
Pilcher, J., Perrin, K. & Beasley, R. The effect of high concentration oxygen therapy on PaCO2 in acute and chronic respiratory disorders. Transl Respir Med 1, 8 (2013). https://doi.org/10.1186/2213-0802-1-8
-
Ouanes, I., Ouanes-Besbes, L., Ben Abdallah, S. et al. Trends in use and impact on outcome of empiric antibiotic therapy and non-invasive ventilation in COPD patients with acute exacerbation. Ann. Intensive Care 5, 30 (2015). https://doi.org/10.1186/s13613-015-0072-x
Thille, A.W., Coudroy, R., Nay, MA. et al. Non-invasive ventilation alternating with high-flow nasal oxygen versus high-flow nasal oxygen alone after extubation in COPD patients: a post hoc analysis of a randomized controlled trial. Ann. Intensive Care 11, 30 (2021). https://doi.org/10.1186/s13613-021-00823-7