ΠΑΡΟΞΥΝΣΕΙΣ

Τι σημαίνει η παρόξυνση στη ΧΑΠ;

Παρόξυνση ονομάζεται η απότομη μεταβολή της σταθερής – ελεγχόμενης κατάστασης της υγείας ενός ασθενούς, χωρίς να συμπεριλαμβάνεται η τυπική – καθημερινή απόκλιση που θεωρείται φυσιολογική, και χρησιμοποιείται φαρμακευτική αγωγή για την αντιμετώπιση της. Θα λέγαμε λοιπόν πιο απλά ότι αν ένας ασθενής αισθάνεται για παράδειγμα πιο έντονη δύσπνοια, ή έχει παρατηρήσει πιο έντονη έκκριση βλεννωδών εκκρίσεων ή ακόμη αν έχει αυξηθεί ο βήχας του σημαντικά, τότε θεωρούμε ότι βιώνει μια παρόξυνση και θα πρέπει να διαφοροποιηθεί η αγωγή που λαμβάνει. Συνήθως μετά το πέρας του επεισοδίου της παρόξυνσης, παρατηρείται επιδείνωση της κατάστασης του ασθενούς με αποτέλεσμα κάποιες φορές να κριθεί αναγκαία η παρακολούθηση του ενώ μπορεί να γίνει και εισαγωγή στο νοσοκομείο. Είναι υψίστης σημασίας η πρόληψη των παροξύνσεων, η προσπάθεια δηλαδή της αποφυγής τους, πράγμα που μπορεί να γίνει μέσο της αποφυγής των λοιμώξεων.

Πώς μπορώ να προβλέψω και να αποφύγω μια παρόξυνση;

Η οξεία παρόξυνση της ΧΑΠ μπορεί να προληφθεί εντοπίζοντας αρχικά τα προειδοποιητικά σημάδια – συμπτώματα και εκτιμώντας τα αναλόγως. Έπειτα, σημαντικό ρόλο παίζει η ορθή και έγκαιρη αντιμετώπιση της κατάστασης, να βρεθεί δηλαδή η κατάλληλη ενέργεια που θα πρέπει να λάβει χώρα με τον σωστό τρόπο και τα απαραίτητα εργαλεία.

Επειδή η συχνότερη αιτία των παροξύνσεων είναι οι λοιμώξεις, καλό θα είναι να αποφευχθούν οι στενές επαφές με συγγενικά πρόσωπα περιορίζοντας τις επισκέψεις στο νοσοκομείο σε περίπτωση εισαγωγής. Μια συζήτηση με ειδικό θεράποντα ιατρό θα μπορούσε να βοηθήσει δίνοντας πληροφορίες για την ορθή και αποτελεσματική αντιμετώπιση μιας πιθανής παρόξυνσης. Η συνεργασία μαζί του και η σχεδίαση ενός πλανού είναι ικανά να προλάβουν αναπάντεχες και πολλές φορές μοιραίες καταστάσεις. O ανοιχτός δίαυλος επικοινωνίας θα μπορούσε να αποβεί σωτήριος γιατί πολλές φορές η άμεση ενέργεια είναι αυτή που σώζει μια ζωή. Τέλος, η τήρηση των εμβολιασμών που μας συνιστά ο πνευμονολόγος μας παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην αποφυγή παροξύνσεων καθώς τα εμβόλια μας προστατεύουν από πολλές λοιμώξεις.

Ποια είναι τα προειδοποιητικά σημάδια μιας παρόξυνσης;

-Συριγμός, ή περεταίρω συριγμός από ότι θεωρείται φυσιολογικό για κάθε ασθενή

-Βήχας, περισσότερο από τον γνώριμο

-Πιο βαριά δύσπνοια από τη συνηθισμένη

-Αυξημένη εμφάνιση βλέννας

-Μεταβολή του χρώματος των πτυέλων σε κίτρινο, πράσινο, σκουρόχρωμο ή αιματηρό

-Αλλαγή στην αναπνοή, πιο αργή ή πιο γρήγορη.

–Σύγχυση ή υπερβολική υπνηλία

-Οίδημα (πρίξιμο) στα πόδια ή τους αστραγάλους σας

Υπάρχουν στάδια κατηγοριοποίησης και των παροξύνσεων της ΧΑΠ;

Η βαρύτητα μιας παροξύνσεως κατατάσσεται με βάση τη θεραπεία της σε τρία στάδια (κατά GOLD)

• ΗΠΙΑ: Σε αυτή την κατηγορία μπορούν να ταξινομηθούν οι παροξύνσεις για τις οποίες η χορήγηση βρογχοδιασταλτικών σκευασμάτων άμεσης ανακούφισης (εισπνεόμενα φάρμακα) αρκεί για να τις κατευνάσει.

• ΜΕΤΡΙΑ: Εδώ αναφερόμαστε σε παροξύνσεις για τις οποίες απαιτούνται όλα τα παραπάνω με επιπλέον προσθήκη αντιβίωσης ή/και από του στόματος χρήση στεροειδών (χάπια κορτιζόνης).

• ΒΑΡΙΑ: Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν οι πολύ βαρείες περιπτώσεις που συνοδεύονται με έντονο περιορισμό της αναπνευστικής λειτουργείας και συνήθως χρήζουν νοσηλείας και εισαγωγής σε νοσοκομείο.

Η βαρύτητα μιας παρόξυνσης κατατάσσεται και με βάση τα συμπτώματά της (κατά Winnipeg).

Στον τύπο 1  όπου παρατηρούμε την αύξηση της δύσπνοιας, τον τύπο του όγκου και την εμφάνιση των πυωδών πτυέλων (απαιτούνται και τα τρία συμπτώματα)

Στον τύπο 2 εδώ αρκεί η παρουσία δύο εκ των τριών παραπάνω συμπτωμάτων

Στον τύπο 3 αρκεί ένα από τα παραπάνω με ταυτόχρονη παρουσία ενός εκ των παρακάτω :

– Λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού τις τελευταίες 5 ημέρες τουλάχιστον
– Εμφάνιση πυρετού χωρίς να εμφανιστεί σε άλλη εμφανή αιτία
– Αύξηση των ακροαστικών
– Ενδυνάμωση του βήχα και μεταβολή των αναπνοών (άνοδος) ή των σφίξεων κατά 20%

Που μπορεί να με επηρεάσει μια παρόξυνση;

Οι παροξύνσεις αποδεικνύονται ως ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που επηρεάζουν και καθορίζουν την εξέλιξη της νόσου και κατ’ επέκταση της ποιότητας ζωής των ασθενών με ΧΑΠ, και αυτό γιατί σχετίζονται άμεσα με:

1. Την εντατικοποίηση των συμπτωμάτων
2. Περισσότερες και πυκνότερες εισαγωγές στο νοσοκομείο
3. Υποβάθμιση της ποιότητας ζωής των ασθενών
4. Εκφύλιση της λειτουργικότητας του πνεύμονα
5. Περιορισμό της ικανότητας για άσκηση
6. Αυξημένο κίνδυνο για θάνατο (η θνητότητα κατά τη διάρκεια νοσηλείας για παρόξυνση στο νοσοκομείο έχει υπολογιστεί στο 10%)

Η παρόξυνση στη ΧΑΠ σημαίνει ό,τι και το έμφραγμα στη στεφανιαία νόσο.

Η υγιεινή ζωή μπορεί να περιορίσει τις παροξύνσεις της ΧΑΠ. Η υγιεινή διαβίωση είναι γνωστό ότι συμβάλει στην προαγωγή της υγείας και πρέπει να ακολουθείται τόσο από ασθενή πληθυσμό που επιθυμεί τον περιορισμό εξέλιξης ή επιδείνωσης μια νόσου, όσο και από υγιή πληθυσμό που στοχεύει στο γενικότερο ευ ζην και την πρόληψη.

Ας δούμε μερικές συμβουλές για το πως μπορούμε να ακολουθήσουμε μερικές συνήθειες για να προστατευτούμε.

• Ξεκινώντας λοιπόν θα κάνουμε μια αναφορά στο πόσο μεγάλη σημασία έχει η τήρηση της αγωγής που μας χορηγείται, και στο πόσο σημαντικό είναι να παρακολουθούμε το γενικότερο πρόγραμμα που μας προτείνει ο ιατρός μας. Πολλές φορές διακόπτουμε τη θεραπεία μας ή ακυρώνουμε το ραντεβού μας επειδή αισθανόμαστε καλύτερα χωρίς να γνωρίζουμε τις συνέπειες που επιφέρει αυτή η αυθαίρετη απόφαση. Η διακοπή μιας αντιβίωσης, για παράδειγμα, μπορεί να προκαλέσει ανοχή – ανθεκτικότητα των μικροβίων σε επόμενη χρήση με αποτέλεσμα να αδρανοποιείται σταδιακά η συγκεκριμένη αντιβίωση πράγμα που μας οδηγεί σε μεγαλύτερη πιθανή δόση ή και αλλαγή αγωγής έπειτα από επαναλαμβανόμενη αυθαίρετη διακοπή. Σημαντικό λοιπόν είναι να ακολουθούμε τις οδηγίες που μας δίνονται και να επισκεπτόμαστε τον ειδικό που μας παρακολουθεί σε κάθε ραντεβού ακόμη και αν αισθανόμαστε απολύτως καλά.

• Το τακτικό και σωστό πλύσιμο των χεριών με ζεστό νερό, όπου αυτό είναι εφικτό, για διάρκεια περίπου 20 δευτερολέπτων, καθώς και η χρήση αντισηπτικού απολυμαντικού χεριών, για περίπτωση έκτακτης ανάγκης, είναι καθοριστικά στον περιορισμό διασποράς μικροβίων.

• Το στόμα, τα μάτια, και η μύτη αποτελούν εισόδους του οργανισμού απ’ όπου μπορούν να εισβάλλουν μικρόβια και να οδηγήσουν σε λοιμώξεις, γι’ αυτό καλό είναι να αποφεύγουμε να τα αγγίζουμε ή να τα τρίβουμε ώστε να περιορίσουμε τις πιθανότητες.

• Οι πολυσύχναστες περιοχές, ειδικά αυτές που είναι σε εσωτερικό χώρο, ενισχύουν τη διασπορά μικροβίων και μάλιστα το φαινόμενο αυτό εντείνεται κατά την περίοδο της άνοιξης και του φθινοπώρου, την εποχή δηλαδή του κρυολογήματος. Καλό θα ήταν να αποφύγουμε την άσκοπη κυκλοφορία κατά τη διάρκεια αυτών των εποχών ενώ, αν αυτό είναι αδύνατο, η χρήση προστατευτικής μάσκας είναι αναγκαία.

• Χρησιμοποιείτε πάντα τα δικά σας αντικείμενα και αξεσουάρ, και μην τα ανταλλάσσετε. Σε αυτά συγκαταλέγονται στυλό, είδη περιποίησης, εργαλεία όπως μαχαιροπίρουνα, ειδικά όταν είστε σε νοσοκομειακό περιβάλλον με άλλα περιστατικά.

• Φροντίστε να συμπληρώνετε οκτάωρο ύπνου και μάλιστα ο ύπνος να είναι ποιοτικός. Προμηθευτείτε τα κατάλληλα για σας αξεσουάρ, ειδικό μαξιλάρι, μάσκα ύπνου, ωτοασπίδες κ.α. για να το πετύχετε. Η απώλεια ύπνου συμβάλει στην πτώση του ανοσοποιητικού και την εξασθένηση ολόκληρου του οργανισμού. Όταν το σώμα είναι κουρασμένο υπάρχουν πολλές πιθανότητες να αρρωστήσουμε.

• Η κατανάλωση άφθονου νερού βοηθάει το σώμα να είναι ενυδατωμένο και να λειτουργεί σωστότερα. Οι πιθανότητες να φράξουν οι πνεύμονες από την έντονη παραγωγή βλέννας, που μερικές φορές μπορεί να είναι ιδιαίτερα κολλώδης, είναι περισσότερες όταν το σώμα είναι αφυδατωμένο.

• Η καλή στοματική υγιεινή είναι εξίσου σημαντική καθώς η στοματική μας κοιλότητα αποτελεί κατοικία πολλών δυνητικών παθογόνων μικροοργανισμών που μόλις βρεθούν στις κατάλληλες συνθήκες εκδηλώνονται προκαλώντας λοιμώξεις. Σε πολλές περιπτώσεις παροξύνσεων της ΧΑΠ ευθύνονται μικροοργανισμοί που ελλοχεύουν στην στοματική μας κοιλότητα. Πλύντε καθημερινά τα δόντια και τα ούλα σας τουλάχιστον τρεις φορές και συμβουλευτείτε τον οδοντίατρο σας για ένα κατάλληλο για σας στοματικό διάλλειμα. Η τυπική επίσκεψη στον οδοντίατρο ανά 6 μήνες είναι αναγκαία για την εξασφάλιση της υγιεινής της στοματική κοιλότητας. Τέλος, η χρήση οδοντικού νήματος αποτελεί σωτήρια μέθοδο για την απομάκρυνση παγιδευμένων τροφών ανάμεσα στα δόντια και τα ούλα που πολύ πιθανών να εξελιχθούν σε εστία μικροβίων.

• Φροντίστε να διατηρείτε τον αέρα στο σπίτι και στο χώρο εργασίας σας καθαρό και φυσικά να τον ανανεώνετε συχνά. Αποφύγετε τη χρήση έντονων καθαριστικών που σας ερεθίζουν και απολυμαντικών χώρου. Ανατρέξτε στις ενότητες «ΧΑΠ και εργασία» και «ΧΑΠ και καθάρισμα σπιτιού» για περαιτέρω πληροφορίες.

• Ενημερώστε και καλέστε τους οικείους και τους συνεργάτες σας σε αποφυγή του καπνίσματος κατά την παρουσία σας στο χώρο του σπιτιού ή της δουλείας. Τέλος διακόψτε άμεσα το κάπνισμα καθώς τα πνευμόνια σας έχουν τρομερή ανάγκη οξυγόνου.

Αντιμετώπιση της παρόξυνσης.

Ο πρώτος λόγος πάντα έχει ο ιατρός που σας παρακολουθεί, θα σας δώσει συμβουλές και θα σας κατευθύνει ώστε να βρείτε ποια θεραπεία είναι η πλέον κατάλληλη για εσάς. Αυτό περιλαμβάνει τη λήψη φαρμακευτικών σκευασμάτων τα οποία θα διαφέρουν από αυτά που συνηθίζατε να λαμβάνετε μέχρι τώρα.. Η χρήση του νεφελοποιητή κατά τη διάρκεια μιας παρεξήγησης μπορεί να κριθεί αναγκαία.

Ο νεφελοποιητής είναι μια συσκευή που έχει τη δυνατότητα να μετατρέπει τα υγρά σκευάσματα και τα φάρμακα που είναι σε μορφή σκόνης σε αιωρούμενα σωματίδια κάνοντας τη χορήγηση τους πιο εύκολα. Αρκετά βρογχοδιασταλτικά και κορτικοστεροειδή φάρμακα συνταγογραφούνται ώστε η χορήγηση τους να γίνεται με τη χρήση νεφελοποιητή. Ο νεφελοποιητής είναι ένα μηχάνημα που κυκλοφορεί στο εμπόριο και μπορείτε να προμηθευτείτε από καταστήματα που εμπορεύονται συσκευές οξυγόνου. Η συστηματική χρήση στεροειδών και αντιβιώσεων αποτελούν συχνά μέθοδο θεραπείας για τις παροξύνσεις έως ότου ο ιατρός να κρίνει την κατάσταση αναλόγως και να πάρει τις σωστές αποφάσεις για εσάς.

Τέλος, καλό είναι να παρατηρείτε και οι ίδιοι τον εαυτό σας δίνοντας βάση σε αυτά που σας εξυπηρετούν και κυρίως σε αυτά που σας ταλαιπωρούν. Έχει σημασία να μπορέσετε να εντοπίσετε έστω και ένα παράγοντα που σας ερεθίζει και σας προκαλεί διαταραχές. Σημαντικό είναι επίσης να καταλάβετε αν προκύπτει κάποια παρενέργεια από τα φάρμακα που λαμβάνετε. Μπορείτε ακόμη να κρατάτε σημειώσεις από τις παρατηρήσεις σας και να τις συζητάτε με τον ιατρό σας κατά τη διάρκεια του επόμενου ραντεβού που έχετε μαζί του. Τυχόν απορίες και συγκεχυμένες οδηγίες τόσο για την νόσο όσο και για τη θεραπεία της, τη λήψη φαρμακευτικής αγωγής και την γενικότερη εξέλιξη της νόσου θα πρέπει να καταγράφονται και να αποσαφηνίζονται για την βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών με ΧΑΠ.

Η σπουδαιότητα της επαναξιολόγησης.

Πολλές φορές παράγοντες όπως η αμέλεια, ή το ότι νομίζουμε πως είμαστε καλά, ή ακόμη και το οικονομικό, μας κάνουν να ακυρώνουμε προγραμματισμένα ραντεβού που έχουμε με τον ιατρό μας. Υπάρχει επίσης πολλές φορές το ενδεχόμενο να μην βρίσκουμε ραντεβού την ημέρα που μας εξυπηρετεί ή ακόμη και να μην υπάρχει άμεσο ραντεβού, παρόλα αυτά πρέπει να επιμείνουμε και να συμβιβαστούμε με το πρόγραμμα του ειδικού που μας παρακολουθεί για να εξυπηρετηθούμε. Δεν θα πρέπει να είμαστε εμείς κριτές του αν θα παραβρεθούμε στο ραντεβού για την επαναξιολόγηση μας ακόμη και αν αισθανόμαστε απόλυτα υγιείς, ενώ αν δυσκολευόμαστε οικονομικά, καλό θα ήταν να θέσουμε ως προτεραιότητα μας την υγεία μας και να φροντίσουμε να εξασφαλίσουμε το αναγκαίο ποσό ακόμα και αν χρειαστεί να δανειστούμε χρήματα.

Η επαναξιολόγηση αποτελεί σημαντική φάση της ανάρρωσης και δεν θα πρέπει να παραλείπεται καθώς οι συνέπειες μπορεί να είναι δυσάρεστες. Η σχέση που έχουμε με τον ιατρό μας παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην ψυχική μας ηρεμία και κατ’ επέκταση στη σωματική. Θα πρέπει να έχουμε λοιπόν μια σχέση εμπιστοσύνης και ειλικρίνειας που θα επιτρέπει την έκφραση της επιφύλαξης για μια φαρμακευτική αγωγή από τον ασθενή καθώς και την κατάθεση των σκέψεων και όσων βιώνει. Ο ιατρός μας είναι ο πλέον κατάλληλος άνθρωπος για να μας συμβουλέψει αναφορικά με το πως μπορούμε να διαχειριστούμε τη νόσο και τις επακόλουθες παροξύνσεις της.

Σε γενικές γραμμές μετά την ανάρρωση ο ασθενής θα πρέπει να επανεκτιμάται από πνευμονολόγο μέσα σε έναν μήνα, εκτός αν έχει λάβει διαφορετική οδηγία από τον θεράποντα. Επιπροσθέτως, θα πρέπει να γίνεται εκ νέου εκτίμηση της αναπνευστικής ικανότητας, με τη μέθοδο της σπιρομέτρησης, προκειμένου να εκτιμηθεί η μεταβολή της μετά την ανάρρωση. Η διαδικασία της σπιρομέτρησης κρίνεται αναγκαία ειδικά εάν ο ασθενής εμφάνιζε μη φυσιολογικά αέρια αρτηριακού αίματος (μέτρηση συγκέντρωσης οξυγόνου και διοξειδίου στο αίμα) κατά το εξιτήριο του από το νοσοκομείο.

Η ζωή με τη ΧΑΠ προϋποθέτει μία οργάνωση και μερικές μεταβολές στις συνήθειες που έχουμε στην καθημερινή μας ζωή. Φυσικά στόχος όλων των αλλαγών αυτών είναι η βελτίωση την αναπνοής και η προοδευτική επιβράδυνση της νόσου. Έτσι λοιπόν καλό θα ήταν να κρατηθείτε μακριά από ανθρώπους που έχουν κάποιο κρύωμα ή γρίπη και ειδικά κατά την περίοδο της άνοιξης όπου τα ανοιξιάτικα κρυώματα κυριαρχούν και οι παροξύνσεις της ΧΑΠ αυξάνονται ραγδαία. Χρησιμοποιήστε μάσκα όταν η ποιότητα του αέρα δεν είναι κατάλληλη. Ανανεώστε τον αέρα στο σπίτι και στο χώρο εργασίας. Αντικαταστήστε τα φίλτρα αέρα στις συσκευές που χρησιμοποιείτε και φυσικά σταματήστε το κάπνισμα, ενεργητικό και παθητικό, διότι τα πνευμόνια σας πασχίζουν για οξυγόνο.

Πηγές:
Mackay AJ, Hurst JR. Παροξύνσεις ΧΑΠ: αιτίες, πρόληψη και θεραπεία. Med Clin North Am. 2012 Jul;96(4):789-809. doi: 10.1016/j.mcna.2012.02.008. Epub 2012 Mar 16. PMID: 22793945.
Ritchie AI, Wedzicha JA. Ορισμός, Αίτια, Παθογένεση και Συνέπειες Παροξύνσεων Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας. Clin Chest Med. 2020 Sep;41(3):421-438. doi: 10.1016/j.ccm.2020.06.007. PMID: 32800196; PMCID: PMC7423341.
Viniol C, Vogelmeier CF. Παροξύνσεις ΧΑΠ. Eur Respir Rev. 2018 Mar 14;27(147):170103. doi: 10.1183/16000617.0103-2017. PMID: 29540496; PMCID: PMC9488662.
Wedzicha JA, Seemungal TA. Παροξύνσεις ΧΑΠ: προσδιορισμός της αιτίας και πρόληψή τους. Νυστέρι. 2007 Sep 1;370(9589):786-96. doi: 10.1016/S0140-6736(07)61382-8. PMID: 17765528; PMCID: PMC7134993.