Υπάρχει πρόληψη στη ΧΑΠ;
Ο αναπνευστικός μηχανισμός αναπτύσσεται κατά την παιδική ηλικία και ολοκληρώνεται μετά την ενηλικίωση περίπου στα 20 έτη ζωής, στη συνέχεια αρχίζει να φθίνει. Αυτός λοιπόν είναι ο σημαντικότερος λόγος που πρέπει κανείς να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός κατά την ανάπτυξη σε αυτές τις περιόδους ζωής. Στόχο αποτελεί η αποφυγή της έκθεσης σε παράγοντες που επιβαρύνουν την αναπνευστική λειτουργία έτσι ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος ανάπτυξης της νόσου σε μεγαλύτερη ηλικία.
Ας δούμε λοιπόν μερικούς παράγοντες που ενισχύουν την εμφάνιση της νόσου όταν εκτιθέμεθα επανειλημμένα σε αυτούς και μπορούμε να τους αποφύγουμε.
1.Διακοπή του καπνίσματος ενεργητικού και παθητικού.
Το κάπνισμα είναι υπεύθυνο για την εμφάνιση πολλών αναπνευστικών παθήσεων, μαζί και για την ΧΑΠ. Η βασικότερη βλάβη που προκαλεί είναι η καταστροφή του υγιούς πνευμονικού ιστού, καθιστώντας τον ανεπαρκή στην μεταφορά οξυγόνου στο αίμα. Το κάπνισμα επίσης προκαλεί ζημία και σε άλλα όργανα του σώματος κάνοντας τα επιρρεπή σε ασθένειες – διαταραχές. Η διακοπή του καπνίσματος αποτελεί μονόδρομο για τον περιορισμό της βλάβης των πνευμόνων καθώς και την επαναφορά σε πιο υγιή κατάσταση ολόκληρου του οργανισμού. Μετά τη διακοπή του καπνίσματος υπάρχει άμεση καλυτέρευση της κατάστασης των πνευμόνων, ενώ αξιοσημείωτη είναι η αύξηση της σωματικής αντοχής και η ελάττωση στη δυσκολία αναπνοής. Σήμερα υπάρχουν φάρμακα που βοηθούν τον καπνιστή κατά τη διαδικασία απεξάρτησης από τη νικοτίνη.
2. Βρείτε χρόνο για να ασκηθείτε.
Είναι κοινώς αποδεκτό ότι η καθημερινή άσκηση προσφέρει ευεξία, εγρήγορση, καλή διάθεση, σωματική και πνευματική υγεία, ενώ μας φέρνει σε επαφή με άλλα άτομα (ομαδικά αθλήματα) και μας κοινωνικοποιεί. Η συστηματική σωματική εξάσκηση μπορεί να ενδυναμώσει τους πνεύμονες, ενώ η συχνή σωματική δραστηριότητα σε μέτρια έως υψηλά επίπεδα άσκησης έχει αποδειχθεί ότι περιορίζει τη μείωση των πνευματικών λειτουργιών μειώνοντας τις πιθανότητες εμφάνισης ΧΑΠ. Η τακτική άσκηση μπορεί να βοηθήσει στην αποφυγή της ΧΑΠ για όσους βρίσκονται σε κίνδυνο, ενώ ταυτόχρονα είναι ικανή να μειώσει τις εξάρσεις – παροξύνσεις σε άτομα που ήδη πάσχουν.
3. Βελτιώστε τη διατροφή σας.
Όταν πάσχετε από ΧΑΠ, μια σωστή διατροφή μπορεί να σας βοηθήσει να διατηρείτε ένα υγιές βάρος και να αντιμετωπίσετε καλύτερα την ασθένεια ενώ παρέχει στο σώμα σας την απαιτούμενη ενέργεια που έχει ανάγκη για να μπορεί να κρατά την αναπνοή αλλά και τους υπόλοιπους μύες δυνατούς. Μια ισορροπημένη διατροφή βοηθά το σώμα σας να καταπολεμά τις λοιμώξεις υποστηρίζοντας το ανοσοποιητικό σας σύστημα. Όλα αυτά συντελούν ώστε η υγεία σας να βελτιωθεί και τα συμπτώματα της ΧΑΠ να μείνουν σταθερά χωρίς να επιδεινωθούν.
Τα φρέσκα λαχανικά και φρούτα είναι πλούσια σε βιταμίνες και συστατικά που ενισχύουν τον οργανισμό και περιορίζουν τις φλεγμονές στο σώμα. Περιέχουν αντιοξειδωτικά που καταπολεμούν τις βλάβες των ιστών. Συγκεκριμένα, τα Ω-3 λιπαρά οξέα που περιέχονται στα ψάρια κυρίως, μπορούν να βοηθήσουν στον περιορισμό των φλεγμονών στους πνεύμονες και να επιφέρουν καλύτερα πνευμονική λειτουργεία γενικότερα. Η λήψη 600 mg βιταμίνης Ε κάθε δεύτερη ημέρα πιθανόν προκαλεί μείωση του κινδύνου της ΧΑΠ, ενώ η λήψη βιταμίνης C (εμπεριέχεται σε υψηλές συγκεντρώσεις στα εσπεριδοειδή και σε άλλα φρούτα) δρα προστατευτικά έναντι των λοιμώξεων που προκαλούνται από ιούς, ενώ ταυτόχρονα αυξάνει και την άμυνα του ανοσοποιητικού μας συστήματος. Είναι γνωστό πως τα φύλλα του ευκαλύπτου χρησιμοποιούνται από το παρελθόν στην θεραπεία των λοιμώξεων του αναπνευστικού, κυρίως για τις αποχρεμπτικές τους ιδιότητες. Μελέτη (Juergens et al., 2003) έδειξε ότι η ταυτόχρονη θεραπεία με ευκαλυπτόλη μειώνει τις παροξύνσεις της ΧΑΠ και τη δύσπνοια, ενώ βελτιώνει τη λειτουργικότητα των πνευμόνων. Περισσότερες λεπτομέρειες θα βρείτε και στην ενότητα «Θεραπείες».
Μείνετε μακριά από αλμυρά και λιπαρά σνακ, καραμέλες και ζαχαρούχα αναψυκτικά.
Οι ειδικοί αναφέρουν ότι δεν είναι καλό να ξαπλώνουμε αμέσως μετά από το φαγητό αλλά να παραμένουμε σε καθιστική θέση. Aυτή η άποψη ενισχύεται ακόμη περισσότερο αν είστε ασθενής της ΧΑΠ καθώς θα πρέπει να αποφύγετε να ξαπλώνετε όταν τρώτε ένα γεύμα, επειδή αυτό ασκεί επιπλέον πίεση στους πνεύμονες. Έμφαση θα πρέπει να δοθεί στη συχνή και περιορισμένη σε ποσότητα κατανάλωση τροφής αν πάσχετε από εμφύσημα και αυτό επειδή το διάφραγμα πιέζει το στομάχι με αποτέλεσμα να μας προκαλεί δυσφορία. Η καλύτερη επιλογή που θα μπορούσε να κάνει κανείς είναι να καταναλώνει τρόφιμα που είναι εύκολο να μασήσει και να αποφεύγει οτιδήποτε επιβαρύνει πολύ τη χώνεψη.
Σύμφωνα με τις μελέτες (Ampikaipakan et al., 2010), υπάρχει ισχυρή σχέση μεταξύ των επιπέδων βιταμίνης D και της δυναμικής χωρητικότητας των πνευμόνων. Η βιταμίνη D μπορεί να προστατεύσει από επιδείνωση της ΧΑΠ κυρίως επειδή προστατεύει το σώμα από ιούς και βακτηριακές λοιμώξεις. Αυτές οι λοιμώξεις προκαλούν συχνά εξάρσεις-παροξύνσεις της ΧΑΠ. Ένας άλλος τρόπος που μπορεί η βιταμίνη D να μετριάσει την επιδείνωση της ΧΑΠ είναι μέσω της μείωσης των ενώσεων στο σώμα που καταστρέφουν τους ιστούς. Αυτό για να συμβεί χρησιμοποιείται η μεταλλοπρωτεάση-9 (ΜΜΡ-9). Με βάση τα στοιχεία, τα επίπεδα βιταμίνης D πάνω από 30-40 ng / mL (75-100 nmol / L) μπορεί να μειώσουν τον κίνδυνο ΧΑΠ.
Επιπρόσθετα, δεδομένου ότι οι ασθενείς με ΧΑΠ έχουν αυξημένο κίνδυνο οστεοπόρωσης, η επάρκεια σε βιταμίνη D προσφέρει προστασία από συννοσηρότητες.
Η διατήρηση ενός υγιούς βάρους είναι σημαντική για κάποιον που πάσχει από ΧΑΠ. Λάβετε διαιτητικές συμβουλές από κάποιον επαγγελματία για τη σωστή κατανάλωση αρκετών πρωτεϊνών και θερμίδων, ώστε να αντιμετωπίσετε σωστά την ασθένεια. Μην αναλαμβάνετε μόνοι την ευθύνη της σωστής διατροφής και μην υποβάλλετε τον εαυτό σας σε αυθαίρετες δίαιτες αλλά ζητήστε τη γνώμη των ειδικών.
4. Αποφύγετε ουσίες που ερεθίζουν τους πνεύμονες.
Πολλές φορές οι ίδιες μας οι ενέργειες ή τα αποτελέσματα του τρόπου ζωής που βιώνουμε είναι αυτά που μας κάνουν κακό και δεν μπορούμε να το αντιληφθούμε. Για πολλούς από εμάς μπορεί να θεωρούνται ρουτίνα ακόμη και πράγματα που επιβαρύνουν το αναπνευστικό μας σύστημα, περιορίζοντας την ποιότητα ζωής μας, αλλά ακόμη και έτσι πιστεύουμε ότι είναι αδύνατο να τα αλλάξουμε. Αν λοιπόν ανήκουμε για διάφορους λόγους (εργασιακούς ή φιλικούς) σε περιβάλλον όπου υπάρχουν καπνιστές θα πρέπει να κοινοποιήσουμε την ανάγκη μας για καθαρή ατμόσφαιρα και αν αυτή δεν εισακουστεί θα χρειαστεί να αποφύγουμε την συνεύρεση στο εν λόγω περιβάλλον. Άτομα του οικογενειακού περίγυρου, όπως και άτομα που έχουμε συχνή και πολύωρη κατανάλωση χρόνου μαζί τους, ή άτομα του εργασιακού μας χώρου θα πρέπει να σέβονται την ανάγκη μας και να μας υποστηρίζουν. Επιπλέον, οι χώροι διασκέδασης θα πρέπει να φροντίζουμε να είναι κατάλληλοι για μας (αποφύγετε τα πολυσύχναστα μέρη ή τα clubs με εφέ καπνού). Το καθάρισμα του σπιτιού και η συχνή ανανέωση του αέρα μέσα σε αυτό θα πρέπει να ακολουθείται από το οικείο μας περιβάλλον ενώ ο τύπος των προϊόντων καθαρισμού (απορρυπαντικά, απολυμαντικά, καθαριστικά) θα πρέπει να είναι κατάλληλος για μας. Να αποφεύγεται δηλαδή η έντονη διασπορά χημικών ουσιών και αναθυμιάσεων (περιορισμός στις έντονες οσμές). Τέλος μένουμε μακριά από χώρους όπου οι συγκεντρώσεις νέφους είναι υψηλές ακόμη και αν αυτό απαιτεί να αλλάξουμε πόλη (μετακόμιση). Η χρήσης προστατευτικής μάσκας αποτελεί μια καλή λύση σε περιπτώσεις που δεν μπορούμε να αποφύγουμε τις ουσίες που μας διεγείρουν.
Στη σύγχρονη εποχή όπου οι έξυπνες συσκευές (smartphones, smartwatches, tablets, και λοιπές συσκευές) είναι προσιτές, η χρήση μιας απλής εφαρμογής πρόβλεψης – ενημέρωσης του καιρού μπορεί να μας προφυλάξει καθώς παρέχει πληροφορίες για την κατά τόπους ατμοσφαιρική ρύπανση. Ορισμένες εφαρμογές συστήνουν μάλιστα και την ελεύθερη κυκλοφορία στην περιοχή ή την αποφυγή αυτής με ετικέτες που εμφανίζονται στην οθόνη με μηνύματα όπως «Ελεύθερη κυκλοφορία» ή «Ανθυγιεινή για ευαίσθητες ομάδες».
5. Αποφύγετε τις συχνές λοιμώξεις.
Θα πρέπει να είστε ιδιαίτερα προσεκτικοί την εποχή της άνοιξης και του φθινοπώρου όταν οι λοιμώξεις είναι σε έξαρση. Τα συχνά επεισόδια γρίπης και κρυολογήματος συνήθως επιδρούν αρνητικά στην αναπνευστική λειτουργία. Ο ετήσιος εμβολιασμός για τη γρίπη και την πνευμονία, καθώς και το τακτικό πλύσιμο των χεριών βοηθούν στην εξάλειψη των μικροβίων. Η χρήση πολυβιταμινών σε καθημερινή βάση επίσης συμβάλει θετικά στην θωράκιση του οργανισμού, όμως η υπερκατανάλωση για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να επιφέρει προβλήματα. Συμβουλευτείτε τον πνευμονολόγο σας.
Η αποφυγή άσκοπων επισκέψεων, ειδικά από άτομα που εμφανίζουν συμπτώματα γρίπης ή κρυολογήματος, θα ήταν σωτήρια ενώ ηλικιακές ομάδες όπως μικρά παιδιά που νοσούν συχνά θα μπορούσαν να μας μεταφέρουν λοιμώξεις σε κάποια επαφή μαζί τους. Αν κάποιο οικείο μας πρόσωπο εργάζεται σε οποιαδήποτε μονάδα υγείας, καλό θα ήταν να το ενημερώσουμε να πράττει όλες τις απαραίτητες ενέργειες για την αποφυγή της διασποράς μικροβίων πριν μας επισκεφτεί, ώστε να μας κρατάει όσο γίνεται πιο ασφαλείς.
6. Πρόληψη της έκθεσης σε παθητικό κάπνισμα για αγέννητα μωρά και βρέφη.
Η στάση των ειδικών για την έκθεση των βρεφών στο παθητικό κάπνισμα όπως και για το συστηματικό κάπνισμα από εγκύους είναι αποτρεπτική. Κάθε άλλο παρά καλό αποτέλεσμα μπορεί να προκύψει από την έκθεση αυτή. Γνωρίζοντας επιπροσθέτως τον κρίσιμο ρόλο που κατέχουν τα πρώτα χρόνια ζωής για την εμφάνιση της νόσου ΧΑΠ θα λέγαμε ότι θα πρέπει να κριθεί απαγορευτική. Υπάρχουν πολλές νέες μέθοδοι που έχουν αντικαταστήσει το κλασσικό κάπνισμα με άτμισμα μέσω της χρήσης συσκευών οι οποίες λειτουργούν καταναλώνοντας υποκατάστατες ουσίες που ως επί το πλείστον δεν περιέχουν νικοτίνη (εθιστική ουσία του τσιγάρου) και οδηγούν σταδιακά στην διακοπή του καπνίσματος. Τέτοιες συσκευές μπορούμε να προμηθευτούμε πολύ εύκολα από καταστήματα που ειδικεύονται σε αυτού του είδους τα προϊόντα αλλά και σε πολλά περίπτερα, ενώ το κόστος αυτών είναι πολύ προσιτό.
7. Πρόληψη εξάρσεων της ΧΑΠ.
Η διάγνωση της ΧΑΠ γίνεται μέσω μίας απλής και ανώδυνης εξέτασης που ονομάζεται σπιρομέτρηση. Η εξέταση αυτή περιλαμβάνει το φύσημα σε ειδικό στόμιο συσκευής, το σπιρόμετρο, η οποία μετρά την υπάρχουσα ποσότητα του αέρα στους πνεύμονες ενός ανθρώπου καθώς και το πόσο γρήγορα μπορεί να πραγματοποιήσει το άτομο αυτό την εκπνοή του αέρα. Αν η εξέταση δείξει ότι η ποσότητα αέρα που εκπνέει ένα άτομο είναι χαμηλή, πιθανότατα εγκρύπτεται στένωση των αεραγωγών και πρώιμα στάδια ΧΑΠ. Για τη νόσο ΧΑΠ δυστυχώς δεν υπάρχει θεραπεία, παρόλα αυτά έχει αποδειχτεί ότι όσο πιο νωρίς γίνει η διάγνωση της, τόσο μετριάζονται τα συμπτώματα της (ακολουθώντας βέβαια πάντα τις οδηγίες των ειδικών) και περιορίζεται σε χαμηλά στάδια προσφέροντας μια καλύτερη ποιότητα ζωής στους νοσούντες.
Πηγές:
Ampikaipakan SN, Hughes DA, Hughes JC, Amen T, Bentham G, Wilson AM. Βιταμίνη Δ και ΧΑΠ: η εποχιακή διακύμανση είναι σημαντική. Θώρακας. 2011 Jun;66(6):541-2. doi: 10.1136/thx.2009.134338. Epub 2010 Jun 26. PMID: 20581373.
Black PN, Scragg R. Σχέση μεταξύ της 25-υδροξυβιταμίνης d ορού και της πνευμονικής λειτουργίας στην τρίτη εθνική έρευνα υγείας και διατροφής. Στήθος. 2005 Dec;128(6):3792-8. doi: 10.1378/στήθος.128.6.3792. PMID: 16354847.
Blair A, Sandler DP, Tarone R, Lubin J, Thomas K, Hoppin JA, Samanic C, Coble J, Kamel F, Knott C, Dosemeci M, Zahm SH, Lynch CF, Rothman N, Alavanja MC. Θνησιμότητα μεταξύ των συμμετοχόντων στη μελέτη γεωργικής υγείας. Ann Epidemiol. 2005 Απρ;15(4):279-85. doi: 10.1016/j.annepidem.2004.08.008. PMID: 15780775.
Juergens UR, Dethlefsen U, Steinkamp G, Gillissen A, Repges R, Vetter H. Αντιφλεγμονώδης δράση της 1,8-κινεόλης (ευκαλυπτόλη) στο βρογχικό άσθμα: μια διπλά τυφλή ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο. Respir Med. 2003 Mar;97(3):250-6. doi: 10.1053/rmed.2003.1432. PMID: 12645832.
Juergens LJ, Worth H, Juergens UR. Νέες προοπτικές για τη βλεννολυτική, αντιφλεγμονώδη και συμπληρωματική θεραπεία με 1,8-κινεόλη στο ΧΑΠ και το άσθμα: Ανασκόπηση για τη Νέα Θεραπευτική Προσέγγιση. Adv Ther. 2020 Μάιος· 37(5):1737-1753. doi: 10.1007/s12325-020-01279-0. Epub 2020 21 Μαρτίου. PMID: 32200535; PMCID: PMC7467491.
Μοσχοβάκη, Α., 2010. ΧΑΠ: Η σημασία της πρόληψης. [Διαδικτυακό]Διαθέσιμο στο: https://www.iatronet.gr/ygeia/anapnefstiko/article/13326/xap-i-simasia-tis-prolipsis.html[Πρόσβαση 12 07 2024].
ΧΑΠ.gr, 2024. ΧΑΠ | Πρόληψη. [Διαδικτυακό]Διαθέσιμο στο: https://xn--mxa4at.gr/xap-kindinos-prolypsh-xap/[Πρόσβαση 12 07 2024].