Το πιο σημαντικό βήμα στην αντιμετώπιση της ΧΑΠ είναι η έγκαιρη διάγνωση των συμπτωμάτων της. Το γεγονός ότι η νόσος είναι προοδευτικά εξελισσόμενη κάνει τη διάγνωση δυσκολότερη καθώς τις περισσότερες φορές τα συμπτώματα είναι αρκετά ήπια κατά την εμφάνιση τους, με αποτέλεσμα να μην γίνονται αντιληπτά από τους νοσούντες, πράγμα που οδηγεί στην επιδείνωση τους με το πέρας του χρόνου. Άλλη μια συνήθης περίπτωση είναι να αποδίδονται τα συμπτώματα της ΧΑΠ στη γήρανση ή σε λανθασμένες απόψεις που έχουν επικρατήσει, όπως για παράδειγμα ο τσιγαρόβηχας ή βήχας του καπνιστή, μη δίνοντας καμία σημασία, με αποτέλεσμα να εμφανίζεται ως κάποιο φυσικό επακόλουθο.
Ας δούμε λοιπόν ποια είναι αυτά τα συμπτώματα
Δύσπνοια: Ως δύσπνοια ορίζεται το υποκείμενο αίσθημα που αντιλαμβάνεται κανείς όταν αντιμετωπίζει δυσκολία κατά την αναπνοή. Η δύσπνοια, κυρίως κατά τη διάρκεια σωματικών δραστηριοτήτων, είναι ένα συχνό σύμπτωμα της νόσου. Καθώς η ασθένεια εξελίσσεται, ακόμη και απλές ενέργειες, όπως για παράδειγμα το περπάτημα ή το δέσιμο των παπουτσιών, μπορεί να προκαλέσουν δυσκολία στην αναπνοή. Η δύσπνοια στην ΧΑΠ βαθμολογείται με δύο κλίμακες. Την κλίμακα mMRC και το ερωτηματολόγιo CAT (δείτε ενότητες «Στάδια και Κλίμακες αξιολόγησης»).
Βήχας: Ο χρόνιος βήχας και μάλιστα ο παραγωγικός αποτελεί ένα κοινό σύμπτωμα της ΧΑΠ. Ο βήχας είναι και ένα από τα πρώτα συμπτώματα που εμφανίζονται ενώ μπορεί να θεωρηθεί το συχνότερο. Το συγκεκριμένο σύμπτωμα συνήθως ο ασθενής δεν το θεωρεί σημαντικό ενώ αρκετοί τείνουν να πιστέψουν διάφορες επιστημονικά αμφισβητούμενες εικασίες, όπως για παράδειγμα ότι είναι κάτι φυσιολογικό που προκύπτει από το κάπνισμα ή από την ατμόσφαιρα λόγο κάποιας περιβαλλοντικής μόλυνσης. Με την πάροδο του χρόνου ο βήχας εντείνεται, γίνεται όλο και συχνότερος ώσπου εμφανίζεται καθημερινά σε διάφορες στιγμές της ημέρας. Η εμφάνισή του μπορεί να είναι είτε ως ξηρός βήχας, είτε παραγωγικός με φλέματα.
Αυξημένη παραγωγή πτυέλων: Η αυξημένη παραγωγή πτυέλων είναι αρκετά συχνό σύμπτωμα της ΧΑΠ και χαρακτηρίζεται από βήχα με μεγάλη ποσότητα πτυέλων. Η αυξημένη απόχρεμψη, σε συνδυασμό με τον βήχα και την δύσπνοια, αποτελούν τα πιο κοινά χαρακτηριστικά της νόσου και θα πρέπει να αντιμετωπίζονται άμεσα.
Σφίξιμο στο στήθος: Η έντονη και συχνή ενόχληση στη θωρακική περιοχή αποτελεί πολύ συχνό σύμπτωμα της νόσου και συνήθως προκύπτει έπειτα από έντονη κόπωση – δραστηριότητα.
Συριγμός η συριττούσα αναπνοή: Eίναι η κατάσταση κατά την οποία ο ασθενής ακούει την ανάσα του να «σφυρίζει». Μερικές φορές γίνεται αντιληπτό μόνο από τον ιατρό όταν ακροάζεται τον ασθενή. Ο λόγος που γίνεται αυτό είναι γιατί υπάρχει απόφραξη σε κάποιο σημείο τις αναπνευστικής οδού και πιο συγκεκριμένα επειδή ο αέρας προσπαθεί να διέλθει μέσα από τους διογκωμένους και μερικώς αποφραγμένους αεραγωγούς προς τους πνεύμονες.
Συχνές λοιμώξεις του αναπνευστικού: Τα άτομα με ΧΑΠ είναι πιο επιρρεπή σε λοιμώξεις του αναπνευστικού όπως κρυολογήματα, γρίπη και πνευμονία. Όλες αυτές οι λοιμώξεις, σε συνδυασμό με την νόσο, μπορεί να επιδεινώσουν τα συμπτώματα και να προκαλέσουν περαιτέρω βλάβη στους πνεύμονες.
Πρωινούς πονοκεφάλους: O πονοκέφαλος με συστηματική εμφάνιση αποτελεί σύμπτωμα και οφείλεται στην κακή ποιότητα του ύπνου που επηρεάζεται από τα υπόλοιπα συμπτώματα της νόσου (βήχας, δύσπνοια, και άλλα).
Ανεξήγητη απώλεια βάρους: Προκύπτει κυρίως από την έντονη λειτουργία των αναπνευστικών μυών και την έντονη κόπωση κατά τις καθημερινές δραστηριότητες που εμφανίζουν συνήθως ασθενείς με ΧΑΠ.
Αίσθημα κόπωσης και μειωμένη ενέργεια: Η προοδευτική μείωση της αναπνευστικής λειτουργίας έχει ως επακόλουθο τη μείωση της αντοχής του πάσχοντος σε διάφορες δραστηριότητες. Σύνηθες φαινόμενο αποτελεί η παρατήρηση, σε νέους γύρω στην ηλικία των 45 ετών, της δυσκολίας στη αναπνοή κατά την διάρκεια σωματικής άσκησης όπως το ανέβασμα μιας σκάλας ή μιας ανηφόρας. Αυτή λοιπόν η κατάσταση δεν οφείλεται στην ηλικία ή στην έλλειψη άσκησης όπως πιστεύουν πολλοί, αλλά στη χρόνια φλεγμονή των βρόγχων και αποτελεί ένα από τα πρωταρχικά στάδια της νόσου ΧΑΠ. Τα άτομα που νοσούν με τη ΧΑΠ συχνά βιώνουν το αίσθημα της κόπωσης σχετικά γρήγορα λόγω των μειωμένων επιπέδων οξυγόνου στο αίμα που έχουν και της αυξημένης προσπάθειας που καταβάλλεται για να αναπνεύσουν.
Κατάθλιψη – κακή ψυχολογία: Η εμφάνιση συμπτωμάτων κατάθλιψης συνήθως αποτελεί επακόλουθο της γενικής κατάστασης που βιώνει ένας ασθενής με ΧΑΠ η οποία εμποδίζει να γίνει σωστά η θεραπεία και επιδεινώνει ακόμα περισσότερο την υγεία του ασθενούς. Έχει αποδειχτεί ότι αρκετοί ασθενείς συσχέτισαν τα καταθλιπτικά συμπτώματα με συχνότερες παροξύνσεις της ΧΑΠ (καταστάσεις επιδείνωσης), εμφανίζοντας έτσι μεγαλύτερο κίνδυνο νοσηλείας, με αποτέλεσμα την υποβάθμιση της υγείας και της ποιότητας ζωής τους.
Μπλε χείλη ή νύχια (σοβαρή υποξαιμία): Σκούρα μπλε ή μωβ απόχρωση των χειλιών ή των νυχιών (κυάνωση) εμφανίζεται σε προχωρημένα στάδια της νόσου. Εμφανίζεται σε περιπτώσεις χρόνιας έλλειψης οξυγόνου στο αίμα.
Πρήξιμο άκρων (καρδιακή ανεπάρκεια) Πληκτροδακτυλία (παραμόρφωση δακτύλων και νυχιού): Εμφανίζεται σε προχωρημένα στάδια της ΧΑΠ και μαρτυρά περιοχή μακροχρόνιας στέρησης οξυγόνου. Υποδηλώνει σπογγώδη ελαστικότητα στα νύχια των δαχτύλων, τα οποία παίρνουν μία κυρτή γωνία προς τα κάτω. Τα συμπτώματα παρουσιάζουν εξάρσεις (παροξύνσεις) και υφέσεις. Οι εξάρσεις διαρκούν για μερικές μέρες και μπορεί να αποτελέσουν αιτία νοσηλείας αν δεν αντιμετωπιστούν εγκαίρως και αποτελεσματικά. Όσο νωρίτερα εντοπιστεί η ΧΑΠ και ξεκινήσει η θεραπεία, τόσο πιο ελπιδοφόρα είναι και τα αποτελέσματα που θα επιφέρει.
Πηγές:
American Lung Association, 2023. Diagnosing COPD. [Ηλεκτρονικό] Available at: https://www.lung.org/lung-health-diseases/lung-disease-lookup/copd/symptoms-diagnosis [Πρόσβαση 12 07 2024].
Canadian National Heart, Lung and Blood Institute, 2022. COPD Symptoms. [Ηλεκτρονικό] Available at: https://www.nhlbi.nih.gov/health/copd/symptoms [Πρόσβαση 11 07 2024].
NHS UK, 2024. Symptoms pf Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD). [Ηλεκτρονικό] Available at: https://www.nhs.uk/conditions/chronic-obstructive-pulmonary-disease-copd/symptoms/ [Πρόσβαση 11 07 2024].