ΑΙΤΙΑ

-Κάπνισμα

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας υποστηρίζει ότι ο κυριότερος παράγοντας για την ανάπτυξη της ΧΑΠ είναι το κάπνισμα , γι’ αυτό και έχει επικρατήσει η ΧΑΠ να αναφέρεται ως νόσος των καπνιστών. Περίπου 10-15% των καπνιστών θα αναπτύξει τη νόσο. Ωστόσο, κίνδυνο διατρέχουν όχι μόνο οι ίδιοι οι καπνιστές όσο και ο περίγυρός τους καθώς και το παθητικό κάπνισμα ευθύνεται για την ανάπτυξη της νόσου.

-Εσωτερική Ρύπανση

Η ενδοοικιακή μόλυνση από καύση συσσωματωμάτων βιομάζας ή ποικίλων προϊόντων ξύλου αποτελεί έναν ακόμη πιθανό παράγοντα εμφάνισης της νόσου. Υπάρχουν αρκετά νοικοκυριά που επιλέγουν ως μέσο θέρμανσης τις σόμπες (ξύλου ή πέλετ), το τζάκι και λιγότερες φορές το μαγκάλι ή άλλα ανάλογα μέσα. Όλα τα προηγούμενα σχετίζονται άμεσα με την παραγωγή καπνού που συνεπάγεται βλαβερά για τον οργανισμό μικροσωματίδια που αιωρούνται στον κλειστό χώρο του σπιτιού. Χωρίς τον συστηματικό και αποτελεσματικό εξαερισμό του χώρου με σκοπό την ανανέωση της ατμόσφαιρας οι πιθανότητες για εκδήλωση της νόσου αυξάνονται. Σε πολλές περιπτώσεις έχει διαπιστωθεί ότι ο εσωτερικός αέρας του σπιτιού είναι πιο επιβαρυμένος σε σύγκριση με τον εξωτερικό ατμοσφαιρικό αέρα και αυτό οφείλεται σε αυτήν την ενέργεια ακριβώς.

-Συνθήκες Εργασίας

Εξαιρετικά επίφοβα είναι τα πράγματα και για όσους εισπνέουν επί πολλά έτη σκόνη, πιο συγκεκριμένα για όσους εργάζονται σε λατομεία, ξυλουργεία, ορυχεία και σε χώρους παραγωγής δημητριακών όπου υπάρχει διασπορά μικροσωματίδιων, νεφώσεων και έντονη σκόνη. Ακόμη και για εκείνους που ασχολούνται με γεωργικές-χωματουργικές εργασίες ενώ κίνδυνο διατρέχουν όσοι εργάζονται και σε μονάδες εκτροφής ζώων, εργοστάσια παραγωγής χαρτιού και σε βιοτεχνίες υφασμάτων. Γενικότερα, η συστηματική έκθεση σε βλαβερές ουσίες όπως η έκθεση σε ρύπους, χημικά, σκόνη, κατάλοιπα (λάδια καμένα) λειτουργεί ως πιθανώς παράγοντας εμφάνισης της νόσου.

-Πρώτα Χρόνια Ζωής

Οποιοσδήποτε βλαβερός – επιβαρυντικός παράγοντας μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη των πνευμόνων στην παιδική ηλικία και να συντελέσει στην μετέπειτα ανάπτυξη ΧΑΠ. Τέτοιοι παράγοντες μπορεί να είναι η ατμοσφαιρική ρύπανση ή η ατμόσφαιρα του εσωτερικού περιβάλλοντος του σπιτιού, μεταξύ άλλων. Το ιστορικό λοιμώξεων του αναπνευστικού σε παιδική ηλικία σχετίζεται με αυξημένη πιθανότητα έκπτωσης της αναπνευστικής ικανότητας στην ενήλικη ζωή, ενώ οι μητέρες που καπνίζουν κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και τα πρώτα χρόνια μετά τη γέννα αποτελούν σημαίνων παράγοντα στην πιθανότητα εκδήλωσης ΧΑΠ στα τέκνα τους.

-Γενετικοί Παράγοντες (προδιάθεση και κληρονομικότητα)

Η ΧΑΠ μπορεί να είναι και κληρονομική σε ένα μικρό ποσοστό, περίπου 1%. Σε αυτή την περίπτωση η ασθένεια οφείλεται στην έλλειψη ενός ενζύμου, της α1 αντιθρυψίνης. Η αντιθρυψίνη αποτελεί μία πρωτεΐνη που παράγεται από το συκώτι και μετέπειτα μεταπηδά στην κυκλοφορία του αίματος με σκοπό να θωρακίσει – προστατέψει τους πνεύμονες. Η απουσία της υπάρχει πιθανότητα να επηρεάσει την υγεία όχι μόνο των πνευμόνων αλλά και του ήπατου (συκώτι). Σε βάθος χρόνου έχει αποδειχθεί ότι μπορεί να επηρεάσει έως και να καταστρέψει τους πνεύμονες τόσο σε ενήλικα άτομα και σε παιδιά.

-Κοινωνικοοικονομικοί Παράγοντες

Έχει διαπιστωθεί ότι οι άνθρωποι που ζουν με περιορισμένους πόρους τείνουν να εμφανίζουν μείωση της αναπνευστικής λειτουργίας με αποτέλεσμα να αυξάνεται η πιθανότητα ανάπτυξης ΧΑΠ. Αυτό πιθανόν να σχετίζεται με τις συνθήκες διαβίωσης των ανθρώπων αυτών. Όταν αναφερόμαστε σε χαμηλόμισθους ή άπορους πολίτες οι επιλογές τους είναι περιορισμένες, και ειδικά με το ζήτημα της θέρμανσης έχουν παρατηρηθεί πολλές εναλλακτικές ενέργειες που δυστυχώς δεν είναι ό,τι πιο υγιεινό για τον ανθρώπινο οργανισμό, όπως για παράδειγμα τα μαγκάλια που ευθύνονται για την έντονη παραγωγή καπνού. Σε οικονομικά αναπτυσσόμενες χώρες ο υπερπληθυσμός αποτελεί έναν βασικό παράγοντα για την εκδήλωση παθήσεων γενικότερα, είτε γιατί οι συνθήκες διαβίωσης δεν βοηθούν ιδιαίτερα (χώρος του σπιτιού, πόσιμο νερό, σκόνη στους δρόμους), είτε επειδή η πρόσβαση σε κάποια μονάδα υγείας όταν υπάρχει ανάγκη δεν είναι εφικτή. Η διατροφή ακόμα αποτελεί καίριας σημασίας παράγοντα που μπορεί να ενισχύσει την πιθανότητα εμφάνισης ποικίλων ασθενειών.

Γενικότερα, όπου υπάρχουν πόροι (οικονομικοί) η εικόνα της καθημερινής ζωής τείνει να μοιάζει καλύτερη και πιο υγιείς για τον ανθρώπινο οργανισμό. Οι δρόμοι είναι ασφαλτοστρωμένοι και δεν υπάρχει τόσο έντονη σκόνη, η ποιότητα του νερού είναι κατάλληλη για πόση από τον άνθρωπό ενώ μπορεί κανείς να βρει πληθώρα φαγητού για να καλύψει τις ανάγκες του. Φυσικά η ατμοσφαιρική ρύπανση ποικίλει κατά τόπους. Παρατηρείται αυξημένο φορτίο σε αστικά περιβάλλοντα, βιομηχανικές περιοχές αλλά και σε αγροτικές περιοχές λόγο των φυτοφαρμάκων.

Πηγές:

1. Lee H, Sin DD. Γνωριμία με τις πολλές αιτίες και πρόσωπα της ΧΑΠ. Lancet Respir Med. 2022 Μάιος· 10(5):426-428. doi: 10.1016/S2213-2600(22)00049-2. Epub 2022 12 Απριλίου. PMID: 35427529.

2. Kotlyarov S. Ο ρόλος του καπνίσματος στους μηχανισμούς ανάπτυξης της χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας και της αθηροσκλήρωσης. Int J Mol Sci. 2023 13 Μαΐου 24(10):8725. doi: 10.3390/ijms24108725 . PMID: 37240069; PMCID: PMC10217854.

3. Mkorombindo T, Balmes JR, Custovic A, Dransfield MT. Ο αέρας που αναπνέουμε: αναπνευστική επίδραση της ποιότητας του αέρα εσωτερικού χώρου στη Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια. Am J Respir Crit Care Med. 2022 Φεβ 15, 205(4):378-380. doi: 10.1164/rccm.202112-2822ED . PMID: 35007496; PMCID: PMC8886942.

4. Osman LM, Douglas JG, Garden C, Reglitz K, Lyon J, Gordon S, Ayres JG. Ποιότητα εσωτερικού αέρα σε σπίτια ασθενών με χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια. Am J Respir Crit Care Med. 2007 Sep 1;176(5):465-72. doi: 10.1164/rccm.200605-589OC . Epub 2007 16 Μαΐου. PMID: 17507547.

5. Pandolfi P, Zanasi A, Musti MA, Stivanello E, Pisani L, Angelini S, Maffei F, Hrelia S, Angeloni C, Zenesini C, Hrelia P. Socio-Economic and Clinical Factors as Predictors of Disease Evolution and Acute Events in COPD Patients . PLoS One. 7 Αυγούστου 2015, 10(8):e0135116. doi: 10.1371/journal.pone.0135116 . PMID: 26252571; PMCID: PMC4529271.

6. Sethi JM, Rochester CL. Κάπνισμα και χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια. Clin Chest Med. 2000 Μαρ, 21(1):67-86, viii. doi: 10.1016/s0272-5231(05)70008-3 . PMID: 10763090.